Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w razie otrzymania spadku?

Wielu z nas otrzymało lub otrzyma kiedyś spadek. Jesteśmy również świadomi, iż od otrzymanego spadku możemy być zobowiązani do zapłaty podatku. Powstaje przy tym pytanie, kiedy mamy obowiązek zgłosić fakt nabycia spadku do urzędu skarbowego oraz jakich czynności dopełnić aby nie narazić się na odpowiedzialność ze strony fiskusa.

Kwestie podatku od spadku reguluje w Polsce ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z ustawą podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne:

1. własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2. praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
3. rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Co podlega podatkowi w przypadku nabycia spadku.

Podatkowi podlega nabycie przedmiotów i praw w spadku z następujących tytułów:

1. dziedziczenia,
2. zapisu zwykłego,
3. dalszego zapisu,
4. zapisu windykacyjnego,
5. polecenia testamentowego.

Podatkowi podlega również nabycie praw do:

1. wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
2. nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.Obowiązek podatkowy powstaje:

1. przy nabyciu w drodze dziedziczenia – z chwilą przyjęcia spadku;
2. przy nabyciu w drodze zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub z polecenia testamentowego – z chwilą wykonania zapisu zwykłego, dalszego zapisu lub polecenia;
3. przy nabyciu tytułem zachowku – z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części;
4. przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego – z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia;
5. przy nabyciu praw do wkładów oszczędnościowych – z chwilą śmierci wkładcy;
6. przy nabyciu jednostek uczestnictwa – z chwilą śmierci uczestnika funduszu inwestycyjnego.

O ile wymienione wyżej daty w postaci: chwili śmierci, czy wykonania zapisu nie budzą wątpliwości, to pojęcie chwili przyjęcia spadku nie zostało określone w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Chwila przyjęcia spadku została bowiem w określona w kodeksie cywilnym i dla jej ustalenia konieczne jest stosowanie przepisów tej ustawy.

Tytułem wstępu należy wskazać, że spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Brak oświadczenia spadkobiercy terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku, a w sytuacji gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jak wyżej wskazano obowiązek podatkowy wobec spadkobiercy powstanie po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, chyba że spadkobierca złoży oświadczenie przed upływem tego terminu.

Ponadto należy wskazać, że w przypadku nabycia niezgłoszonego do opodatkowania (w przypadku przyjęcia spadku w związku z upływem terminu 6 miesięcznego) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą:

1. sporządzenia pisma stwierdzającego nabycie spadku (postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, akt poświadczenia dziedziczenia), a jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia;
2. powołania się przez podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.

Formalności związane nabyciem spadku.

Podatnicy podatku są obowiązani złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

Wzór zeznania został określony w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 września 2011 r. w sprawie zeznania podatkowego składanego przez podatników podatku od spadków i darowizn. Jeżeli chodzi o dokumenty, które należy załączyć do zeznania wskazano:

1. nabycie rzeczy lub praw majątkowych, w szczególności: orzeczenie sądu, testament, zaświadczenie banku o nabyciu praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy lub zaświadczenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych o nabyciu jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci;
2. posiadanie przez zbywcę tytułu prawnego do rzeczy lub praw majątkowych wymienionych w zeznaniu, w szczególności: wypis z księgi wieczystej;
3. istnienie długów i ciężarów, obciążających nabyte rzeczy lub prawa majątkowe, w szczególności: faktury dotyczące kosztów ostatniej choroby oraz pogrzebu spadkodawcy, wypis z księgi wieczystej potwierdzający obciążenie nieruchomości hipoteką.